در سالیانی نه چندان دور زنان سخت کوش ایل، علاوه بر رسیدگی به امور خانه بر دوش کشنده بخشی از بار اقتصادی خانواده بودند. بافت انواع پارچه های پشمی و ابریشمی با ضخامت و ظرافت های گوناگون برای مصارف تخصصی متعدد تولید می گردید.از جمله این پارچه ها ، پارچه پشمی بسیار ظریف «سرگیرا» ، پارچه ابریشمین «کژین شِوی» و «مَکنه» ونیز پارچه نخی «فراخ شوال» را می توان نام برد که با زیبایی هرچه تمام تر، آمیخته با هنر کرامند سوزن دوزی ایل سنگسر است.

 

کارگاه بافندگی

صدای دلنشین کوبه های دفتین و برخورد حلفه های میخ بلند نوردِن روزگارانی نه چندان دور تنها صدای آشنایی بود که در اکثر کوچه های شهر شنیده می شد. کوچه های انتظار ، کوچه هایی که چشم انتظار قدوم مردان با صلابت ایلی بود که فصول سرد سال را با دست بافته های شیرزنان خویش، به بهار پُر امید هیاهوی کوچ پینه می زدند.

 

 پوشش تقریبی یک زن و مرد سنگسری در اواخر دوره قاجار

 کژین شوی:

لباس نسبتاً بلند ابریشمی که عموماً به رنگ قرمز بود و تنها ویژگی بارز آن هنر سوزن دوزی قابل تامل و توجه ای بود که در قسمت پایینی دامن و لبه های آستین چشم نوازی می کرد.در بیشتر نمونه های بجا مانده عرض قسمت سوزن دوزی در حدود یا وجب بیست و پنج سانتیمتردر نظر گرفته شده است.در لباس های بلند زنان زرتشتی اطراف یزد و میبد نیز چنین طرح هایی مشاهده می شود. گو اینکه رنگ لباس زنان ایل سنگسر (کژین شوی) عموماً قرمز بوده و در کمتر مواردی از رنگهای زرد و سبز بسیار کمرنگ نیز استفاده می شده است.

   کژین شوی سر ساخته دار

سرگیرا:

نوعی پارچه منحصر به فردی که از رشته های بسیار ظریف پشم تهیه شده و با هنر زنان بافنده زبَردست ایل رنگ آمیزی و بافته می گردید از این پارچه جهت تولید چادر تن پوش بانوان ایل استفاده می گردید.ویژگی این پارچه بر خلاف ظاهر پشمین و زبر، سهولت دید از پشت تار و پود آن و خنک بودن آن است.چه زیباست تصور کوچه ها و خیابان هایی که در آن بانوان محجوب ایل سنگسر با پوششی شاد و روح افزا در حال گذر از ثانیه های دلتنگی «کوچ» جلوه گر شوند.امروزه به تعداد انگشت شماری از بانوان سالخورده و بلند همت ایل در گذر گاههای خاطره، با چنین پوششی چشم نوازی می کنند تنها شاید در مراسم عروسی و یا مراسم ویژه دعوت میهمانان به عروسی گروه های دو نفره دختران جوان با عنوان «خبرکر» موجی از غرور ایل وندی را هرچند برای لحظاتی کوتاه زنده نماید.

 پارچه بسیار ظریف چادری «سرگیرا»

مَکِنه:

شال بلند ابریشمی (کَژین) به طول تقریبی سه متر که سطح آن را بطور کامل سوزندوزی می کنند. این سرپوشه از دوران باستان در میان ایل معمول بوده و بانوان سنگسری در استفاده از آن کوشا بوده اند. مَکنِه در میان زرتشتیان مناطق مرکزی ایران(اطراف یزد) به مَکنو مشهور بوده و شاید واژه مقنعه معرب این واژه است.

مَکنه

مَکنِه را طوری روی سر قرار می دهند که میان آن مقابل چانه قرار بگیرد. «ابتدا گوشه چپ را در پشت سر به لچک سنجاق می کنند و آن را از طرف چپ پایین می آورند و از زیر چانه به طرف راست صورت می برند. به طوری که نقطه میان آن که قبلاً نشان شده، در زیر چانه قرار گیرد و دامن آن روی سینه بیفتد. به این طریق گوشه راست «مکنو» را از طرف راست صورت بالا می برند، در حالیکه گوشه چپ که لچک به آن سنجاق شده بود، از پشت سر تا ساق پا آویزان است. این گوشه راست «مکنو» وقتی در بالای سر رسید در طرف چپ سر سنجاق می شود و دامن آن مانند دامن چپ، پشت شانه راست تا ساق پا آویزان می شود، به طوری که فقط قرص صورت پیداست و موهای سر کاملاً پوشیده می شود. در این موقع قسمت جلو «مکنو» سینه را پوشانده و دو گوشه آن از پشت شانه تا ساق پا آویزان است(سیمین دانشور،ص270)».

بانوان نوعروس جوان و خانم های متاهل از مَکنه های با پارچه قرمز رنگ استفاده کرده و دختران جوان و خانم های مجرد از مکنه با پارچه به رنگ سفید و یا کرم رنگ استفاده می نمودند.

 

 مَکنه ابریشمین قرمز رنگ – ویژه بانوان

   

 مَکنه ابریشمین سفید رنگ – ویژه دوشیزگان

 فراخ شوال سرپاره دار:

دامن بلند و تیره رنگی که انتهای پایینی آن با برش های اُریب و دوباره به هم دوخته پارچه ابریشمین تزئین شده را فراخ شِوال سرپاره دارو یا اصطلاحاً «قِردارشوال» می گفتند. نوار های مورب و باریک ابریشمین رنگی در لبه پایینی دامن، یاد آور طرح محرمات در طراحی سنتی ایرانی است.

این لباس یا دامن معمولاً جهت استفاده در مراسم عروسی و میهمانی توسط خانم های متاهل استفاده شده و دختران  جوان از نمونه های گل دار استفاده می کنند.

طول تقریبی پارچه مورد استفاده در اکثر این نوع دامن ها در حدود سی متر است که به صورت بسیار پُر چین دوخته شده است.

         

   فراخ شوال سرپاره دار ویژه بانوان ایل سنگسر          فراخ شوال گل دار ویژه دختران ایل سنگسر

 

پوشش کامل زن در ایل سنگسر

برچسب‌ها:پوشاک زنان سنگسر, حسن پاکزادیان

---